EGiK DÜZLEMDE HAREKET
Günlük hayatta karşılaştığımız, rampa çıkan ya da yokuştan aşağı yavaş yavaş inen tır gibi ağır vasıtalar, aslında yatay düzleme göre belirli yüksekliğe çıkmak ya da inmek için yapılmış yollarda hareket etmektedir. Bu yollara, kısaca eğik düzlem denir. Bu yollar, yere göre belirli eğime sahip, kesiti dik üçgen şeklinde olan yüzeyler üzerindedir.
Düz yolda hareket eden araçların ram pa çıkarken zorlanmaları, yokuştan aşağı ise kendiliğinden inmeleri, hatta yokuş aşağı inerken fren yapılarak uygun hızlarda inmeleri, eğik düzlemlerde araçlara etki eden sürtünmeden başka bir kuvvetin var olduğunu gösterir. Bu kuvvet ise araçların ağırlığının eğik düzleme paralelolan bileşenidir.
Eğimli yollarda, cisim yolun aşağısına iniyorsa ya da yolun yukarısına çıkıyorsa, farklı net kuvvetlerin etkisinde kalıyor demektir. Sürtünme kuvveti hareketi engellediğinden, cisim yolun yukarısına çıkarken cismin ağırlığının mg• sine bileşen i ile aynı yönde etki eder. Eğer cisim yolun aşağısına iniyorsa, cismin ağırlığının sinüs bileşenine zıt yönde etki eder.Eğik düzlemlerde yüzey ile cisim arasındaki sürtünme kat sayısı şu şekilde de bulunabilir:
Birbirine menteşeyle bağlanmış birisi yatay yüzey diğeri eğik yüzeyolacak iki levha kullanılır. Eğik düzlem üzerine sürtünme kat sayısı bulunacak madde yerleştirilir. Bu maddeler tahtanın kendisi, plastik, metal levha, cam levha ya da yağlı tahta olabilir. Cisim eğik düzlem üzerinde iken, eğik düzlem yavaş yavaş kaldırılarak eğim açısı artırılır. Cisim tam kaymaya başladığı an eğik düzlem durdurulur ve sabitlenir. Cismin kaymaya başladığı durumun alt ve üst sınırlarına dikkat edilerek hassas ölçüm yapılır. Bundan sonra, eğik düzlemin yüksekliği ve yatay uzaklığı cetvelle bulunarak, tanjant değeri alınır. Ya da açlölçer yardımıyla eğim açısı bulunur. Eğimin tanjant değeri, eğik düzlemdeki madde ile cisim arasındaki statik sürtünme kat sayısının maksimum değerini verir.
Eğik düzlem olarak plastik, metal ya da cam levha kullanıldığında sürtünme kat sayısının farklı değerlerde olduğu sonucuna varılır.
Kayakla atlamada kayağın yapımında kullanılacak malzemenin sürtünme kat sayısının küçük olmasına dikkat edilir. Sürtünme kat sayısı değeri platformdan atlama hızını etkiler. Sporcunun platformdan atlama açısı, platformdan ayrıldığı andaki hız, sporcunun ayak ve vücud pozisyonu atlama mesafesini etkilerken, sporcunun zayıf ya da şişman olması platformdaki hızını etkiIemez. Ancak, havadaki dengesini ve hızını etkiler.
Platformdan daha hızlı atlamak için, kayağın yapıldığı malzeme ile yüzeyarasında oluşacak sürtünme kat sayısını olabildiğince minimuma indirmek gerekir. Uçuş mesafesini artırabilmek için ise sporcunun platformdan ayrıldığı ilk anda ayaklarını V şeklinde açıp, vücudunu da yere paralel konuma getirerek 45° lik açı yapmaya çalışmalıdır. Çünkü bu açı değerinde uçuş uzaklığı en büyük olabilir.
Günlük hayatta karşılaştığımız, rampa çıkan ya da yokuştan aşağı yavaş yavaş inen tır gibi ağır vasıtalar, aslında yatay düzleme göre belirli yüksekliğe çıkmak ya da inmek için yapılmış yollarda hareket etmektedir. Bu yollara, kısaca eğik düzlem denir. Bu yollar, yere göre belirli eğime sahip, kesiti dik üçgen şeklinde olan yüzeyler üzerindedir.
Düz yolda hareket eden araçların ram pa çıkarken zorlanmaları, yokuştan aşağı ise kendiliğinden inmeleri, hatta yokuş aşağı inerken fren yapılarak uygun hızlarda inmeleri, eğik düzlemlerde araçlara etki eden sürtünmeden başka bir kuvvetin var olduğunu gösterir. Bu kuvvet ise araçların ağırlığının eğik düzleme paralelolan bileşenidir.
Eğimli yollarda, cisim yolun aşağısına iniyorsa ya da yolun yukarısına çıkıyorsa, farklı net kuvvetlerin etkisinde kalıyor demektir. Sürtünme kuvveti hareketi engellediğinden, cisim yolun yukarısına çıkarken cismin ağırlığının mg• sine bileşen i ile aynı yönde etki eder. Eğer cisim yolun aşağısına iniyorsa, cismin ağırlığının sinüs bileşenine zıt yönde etki eder.Eğik düzlemlerde yüzey ile cisim arasındaki sürtünme kat sayısı şu şekilde de bulunabilir:
Birbirine menteşeyle bağlanmış birisi yatay yüzey diğeri eğik yüzeyolacak iki levha kullanılır. Eğik düzlem üzerine sürtünme kat sayısı bulunacak madde yerleştirilir. Bu maddeler tahtanın kendisi, plastik, metal levha, cam levha ya da yağlı tahta olabilir. Cisim eğik düzlem üzerinde iken, eğik düzlem yavaş yavaş kaldırılarak eğim açısı artırılır. Cisim tam kaymaya başladığı an eğik düzlem durdurulur ve sabitlenir. Cismin kaymaya başladığı durumun alt ve üst sınırlarına dikkat edilerek hassas ölçüm yapılır. Bundan sonra, eğik düzlemin yüksekliği ve yatay uzaklığı cetvelle bulunarak, tanjant değeri alınır. Ya da açlölçer yardımıyla eğim açısı bulunur. Eğimin tanjant değeri, eğik düzlemdeki madde ile cisim arasındaki statik sürtünme kat sayısının maksimum değerini verir.
Eğik düzlem olarak plastik, metal ya da cam levha kullanıldığında sürtünme kat sayısının farklı değerlerde olduğu sonucuna varılır.
Kayakla atlamada kayağın yapımında kullanılacak malzemenin sürtünme kat sayısının küçük olmasına dikkat edilir. Sürtünme kat sayısı değeri platformdan atlama hızını etkiler. Sporcunun platformdan atlama açısı, platformdan ayrıldığı andaki hız, sporcunun ayak ve vücud pozisyonu atlama mesafesini etkilerken, sporcunun zayıf ya da şişman olması platformdaki hızını etkiIemez. Ancak, havadaki dengesini ve hızını etkiler.
Platformdan daha hızlı atlamak için, kayağın yapıldığı malzeme ile yüzeyarasında oluşacak sürtünme kat sayısını olabildiğince minimuma indirmek gerekir. Uçuş mesafesini artırabilmek için ise sporcunun platformdan ayrıldığı ilk anda ayaklarını V şeklinde açıp, vücudunu da yere paralel konuma getirerek 45° lik açı yapmaya çalışmalıdır. Çünkü bu açı değerinde uçuş uzaklığı en büyük olabilir.
